Saç tökülməsi, insanın ən köhnə və ən əhəmiyyətli gözəllik problemlərindən biridir və dəri xəstəlikləri ekspertlərinə müraciət səbəbləri arasında əhəmiyyətli yer tutar. Tibbi olaraq saç tökülməsi, saç köklərini tam olaraq dağıtmaya uğradaraq; iz buraxan, yəni saçın yenidən çıxma şansı olmayan tökülmələr və iz buraxmayan tökülmələr olaraq ikiyə ayrıla bilər. Xalq arasında tanınan, iz buraxmayan tökülmələrdir. İz buraxanlar; yanıqlar, keçəllik xəstəliyi və daha az tanınan, çox sıx görülməyən bir qrup dəri xəstəliyidir və çoxu dəfə saçlı dəri içərisində regional tökülmə sahələri şəklində görülər. İz buraxmayan tökülmələrdə isə; tökülmə səbəbi ortadan qaldırıla bilsə saçların təkrar çıxma şansı yüksəkdir. Bunların arasında ən yaxşı tanınanı, kişilər üçün haradasa qədər olaraq qəbul edilən təbii tökülmədiyər (fizyolojik və ya androjenik tökülmə). Bu tökülmə tipində irsiliyin əhəmiyyətli payı olmaqla birlikdə təsir edən digər faktorlar çox bilinməməkdədir. Ən çox üzərində durulan və müzakirə edilən mövzu, kişilik hormonlarının (androjen) təsirləridir. Bir şəkildə bilinməyən bir mexanizmlə təsirləri ola biləcək kimi görünməklə birlikdə, doğrudan bu hormonun çoxluğuna bağlı deyil. Kişilik hormonlarının keçəl kişilərdə çox olduğu hipotezi uzun müddət gündəmdə qalmış və ən güclü müdafiəçiləri də keçəl başlı kişilər olmuşlar. Bu kəslərdə kişilik hormonlarında çoxluq müəyyən oluna bilməmiş olmaqla birlikdə, qadınlıq hormonları (östrojen) verildiyində və ya kişilik hormonlarının təsirini azaldılıb, ilşevlerini maneə törədən dərmanlar verildiyində həqiqətən saçlarda yenidən çıxmalar ola bilməkdədir; lakin bununla birlikdə sinə və omba böyüməsi kimi bəzi qadına xas xüsusiyyətlərin meydana gəlməsi də müəssisənin hədiyyəsi olaraq gələn qaçınılmaz bir nəticədir. İndiki vaxtda dərman araşdırıcılarının ən əhəmiyyətli araşdırma mövzularından biri, promosyonlarından təmizlənilmiş bir saç dərmanıdır. Saçların yağlı və kəpəkli olmasının da saç tökülməsi üzərində təsirli olduğu düşüncəsi çox uzun zamandan bəri vardır və haradasa hər on ildə bir, təsir edir - etiklemiyor şəklində gündəmə gəlməkdədir. Son zamanlarda günəş süalarının da saç tökücü təsirindən danışılar olmuşdur. Psixoloji faktorların təsiri isə çox açıq deyil. Kişi tipi tökülmədə, seyrelme alının iki yanı və təpənin arxa qisimindən başlar və yavaş yavaş irəliləyərək aradakı saçlar tökülməzlər. Bu tip tökülmələrdə qəti bir həll tapma imkanı yoxdur. Tökülmə ağız yoluyla alınan bəzi dərmanlar və xaricdən tətbiq olunan bəzi dərman və ya kosmetiklərlə yavaşladıla bilər. Qadınların saç tökülmələrində isə çox fərqli bir vəziyyət vardır. Qadınlarda, cinsiyyət xüsusiyyətləri səbəbiylə kişilərdəki kimi təbii qəbul edilən və qaçınılmaz tökülmələr yoxdur. Kişilərdəkinə bənzər bir tökülmə söz mövzusu isə, şübhəsiz altında bir niyə/səbəb axtarmaq lazımdır. Qadınlarda sıx qarşılaşdığımız problemlərdən biri ”yalançı tökülmələrdir”. Bu xəstələr, ümumiyyətlə bizə ovuc ovuc, topak topak, saç tökülməsindən şikayətlənərək gəlirlər. Bunlar arasında gerçək saç tökülməsi olanlar çox çox deyil. Çünki təyin olunan tökülmələr saç yuma və fırçala/danlama əsnasında olan tökülmələrdir, yəni tökülmə mərhələsində olan saçların təbii tökülməsidir; yerlərinə yeniləri gələcəkdir. Bir tutam saç alınaraq bunların araşdırılmasıyla (trikogram) gerçək saç tökülməsi olub olmadığına qərar verilə bilər. Bəzən saçların birdən son faza keçmələri görülə bilər ki, bunlar çox xüsusi xəstəlik vəziyyətləri və ya dərman yan təsirlərinə bağlı olaraq səyrək görülən hadisələrdir. Gerçək tökülmənin bir başqa əlaməti də saçlarda seyrelme görülməsidir. Seyrelmenin ümumi və ya müəyyən bir bölgədə olması da yol göstəricidir. Xüsusilə təpədə, kişi tipi tökülməyə bənzər seyrelme varsa, bu hormonal bir pozuqluğun işarəsi ola bilər və tapıntılar bu istiqamətdə araşdırılmalıdır. Bərabərində adət görmə (menstrüasyon) pozuqluqları, tüklənmə artımı görülürsə bu hormonal pozuqluq ehtimalını artıran bir vəziyyətdir. Bir başqa əhəmiyyətli səbəb qansızlığın bəzi şəkilləri, xüsusilə dəmir əksikliyi anemisidir. Doğum etdikdən 3 - 4 ay qədər sonra başlayan və tam səbəbi anlaşılaamış bir xüsusi tökülmə şəkli daha vardır və 6 ay qədər sonra düzələr. Uzun sürən çox möhkəm zəifləmə rejimləri də saç tökülmələrinə səbəb ola bilər. Bu səbəb kişilər üçün də etibarlıdır, lakin gərək kişilərdə təbii tökülmə səbəbiylə gözdən qaçması, gərəksə qadınların çox diyetsever olmaları səbəbiylə, qadınlardakı saç tökülmə səbəbləri arasında iştirak etməkdədir. Qadınlarda saç tökülməsinə səbəb olan üçüncü əhəmiyyətli faktor isə psixoloji səbəblərdir. Xüsusilə dərdli olmanın üstünlük sayıldığı ölkəmizdə, dərd və çətinlik bolluğu bu səbəbi bir az daha ön plana çıxartmaqda və hadisəsni daha romantik bir hala gətirməkdədir. Üstəlik bu tökülən saçlar, yoldaşların və uşaqların yoluna süpürgə edilmiş saçlar olduğu üçün vəziyyət daha da dəhşətliləşməkdədir. Psixoloji səbəb əslində kişilər üçün də etibarlı olması lazım olan bir səbəbdir; lakin kişilik qüruru belə şeylərə icazə verməz. Kişilər güclüdür, möhkəmdir, ağlamaz, açıq verməz, bağrlarına daş basaraq çətinliklərə kişicə sinə gərər. Həm qadınlarda həm kişilərdə etibarlı olan bəzi saç tökülmə səbəbləri də vardır, lakin bunlar daha səyrək görülərlər və səbəb ortadan qalxınca vəziyyət düzələr. Bu tip tökülmələrdə, ümumiyyətlə saçlı dərinin hər tərəfində bərabər nisbətdə seyrelmeler görülər. Başda xərçəng dərmanları olmaq üzrə bəzi dərmanlayar və kimyəvi maddələr, tifo kimi yüksək qızdırmalı, ağır seyr edən və uzun sürən xəstəliklər, tiroid vəzinin guatr kimi xəstəlikləri belə tökülmələrə səbəb ola bilər. İz buraxmayan, parçalı tökülmələrin ən əhəmiyyətlisi ”pelade-alopecia areata” adı verilən və qəti səbəbi müəyyən olmayan xəstəlikdir. Xalq arasında, göbələklərə bağlı olan ”keçəllik” xəstəliyi ilə qarışdırılaraq ‘’saçqıran” və ya ‘’saçkesen” kimi adlarla xatırlanmaqdadır. Axşam saçlı yatılıb, səhər saçsız qalxma deyə təyin oluna biləcək bir şəkildə ani tökülmə olar. Başlanğıc ümumiyyətlə 1 - 2 sm. diametrində tüksüz, parlaq bir sahə şəklindədir, bəzən yavaş bir yayılma da görülə bilər. Ümumiyyətlə müalicə edilməsə belə 3 - 6 ayda özbaşına yaxşılaşar (sirkə və ya sarımsaq sürtülməsə də yaxşılaşa bilər). Nadir olaraq, sürətlə irəliləyən və bütün saçı, hətta qaş, kirpik və bədən tüklərini də tökən daha şiddətli növləri də görülə bilər. Ən çox üzərində durulan səbəblər, psixoloji gərginlik və çətinliklərdəndir. Bununla qarışa biləcək bir xəstəlik də, saçlı dərinin səthi göbələk xəstəlikləridir. Bunlarda da parçalı tökülmələr vardır, lakin üzərindəki kəpəklər və qırıq saçlar sayəsində ayırdedilir. Psixoloji səbəblərə bağlı saç qoparmalar, saçları davamlı gərərək toplamalar da əvvəllər keçici, zamanla qalıcı tökülmələrə səbəb ola bilər.
Логин
Пароль
